متن پیش‌رو ترجمه دکتر بامداد یاحقی، دانشیار محترم دانشکده علوم پایه دانشگاه گلستان است که اولین بار در مجله نشر ریاضی در آذرماه ۱۳۸۹ منتشر گردیده است. اصل این نوشته بخشی از کتاب «همراه‌نامه ریاضی پرینستن» است. اصل این نوشته را در اینجا می‌توانید بخوانید.
به همت دبیرستان علامه حلی۱ تهران، کارسوق (کارگاه) پیچیدگی‌های طبیعت رو برگزار کردم.
ویدیو، فایل صوتی و اسلایدهای این کارگاه رو اینجا می‌تونید ببینید:
در کارسوق «پیچیدگی‌های طبیعت» به دنبال این بودیم که ببینیم اتفاقاتی که در بین قسمت‌های مختلف طبیعت رخ می‌دهد شکل هم هستند؟ آیا پشت پرده خلقت، الگوی رمز‌آلودی وجود دارد؟ آیا می‌توانیم تمام جهان هستی را به کمک ریاضیات توصیف کنیم؟ به عنوان مثال، همانطور که به کمک ریاضیات طیف اتم هیدروژن را پیشبینی می‌کنیم، می‌توانیم رفتار باکتری‌ها را نیز پیشبینی کنیم؟ آیا امکان‌پذیر هست که فیزیک به کمک جامعه‌شناسان رفته و مسائل جامعه‌شناسی را بررسی کند؟
کارسوق «پیچیدگی‌های طبیعت» معرف نگاهی میان‌رشته‌ای به علم بود:
در این قسمت مروری بر ساختار کلاسیک و مدرن علم فیزیک می‌کنیم و ساختار فیزیک را از ابتدای شگل‌گیری بر پایه اصولی که امروز می‌شناسیم مرور می‌کنیم و به این پرسش می‌پردازیم که آیا فیزیک مدرن می‌تواند به پرسش‌های قرن ۲۱ام نیز پاسخ دهد؟! همچنین در این قسمت نگاهی به انگاره‌های موجود در جامعه فیزیک‌دانان می‌کنیم؛ آیا نیازی به تغییر و تحول انگاره در جامعه فیزیک‌دانان داریم یا نه!
آیا فیزیک یا قوانین آن، کشف یا اختراع می‌شوند؟ ریاضیات چطور؟ آیا ریاضیات می‌تواند کاملا انتزاعی باشد و هیچ کاربردی نداشته باشد؟ آیا فیزیک همان ریاضیات کاربردی است؟ آیا هر ایده مجرد ریاضی بالآخره راهی در دنیای کاربرد پیدا می‌کند؟ در این قسمت با نگاهی به مقاله The Unreasonable Effectiveness of Mathematics in the Natural Sciences اثر Eugene Wigner و On teaching mathematic توسط V.I. Arnold به کاربرد‌های ریاضی در فیزیک نگاه می‌کنیم.
آیا شیمی همان فیزیک است؟ آیا شیمی چیزی جز مکانیک کوانتومی و کاربرد آن در سطح اتمی و مولکولی نیست؟ آیا فیزیک‌دان‌ها می‌توانند به پرسش‌های شیمی‌دانان پاسخ دهند؟ در این قسمت همچنین نگاهی به فیزیک پلیمر‌ها خواهیم داشت.
دنیایی که فیزیک‌دانان با آن کار می‌کنند دنیای «بی‌جان» است در صورتی که زیست‌شناسان با دنیای «زنده» سر و کار دارند. آیا قوانین حاکم بر اتم‌ها همان قوانین حاکم بر سلول‌هاست؟ اگر این‌گونه است پس چرا اتم‌ها را فیزیک‌دانان و سلول‌ها را زیست‌شناسان مورد بررسی قرار می‌دهند؟! اگر این گونه نیست، این سوال مطرح می‌شود که مگر سلول‌ها از پروتون‌ها، نوترون‌ها و الکترون‌ها ساخته نشده‌اند؟ پس چرا قوانین حاکم بر آن‌ها متفاوت با اتم‌هاست؟ در این قسمت با مرور رفتار توده‌ای از باکتری‌ها سراغ مفهوم گذار فاز که موضوعی اصیل در فیزیک است می‌رویم. همین‌طور نگاهی به زیست‌شناسی محاسباتی می‌کنیم.
ریچارد فاینمن، فیزیک‌دان نامی قرن ۲۱ام در یک مصاحبه گفته بود که «علوم اجتماعی» در حقیقت «شبه‌علم» هستند. آیا نگاه فاینمن به علوم اجتماعی، نگاهی درست بوده است؟ آیا می‌توانیم با ابزار‌های محاسباتی مسائل اجتماعی را نیز حل و بررسی کنیم؟ آیا مجاز هستیم که از ریاضیات در توصیف رفتار انسان‌ها و پیشبینی اتفاقات جوامع انسانی استفاده کنیم؟ در این قسمت سعی می‌کنیم با استفاده از مفاهیمی چون شبکه‌های پیچیده به این پرسش پاسخ دهیم.
پادکست شماره ۱/۰،«فیزیک پایه – سهل ممتنع»، گفت‌وگوی صمیمی بین عباس کریمی و امید مومن‌زاده در مورد مفاهیم ابتدایی فیزیک پایه است . مفاهیمی که به وفور از آن‌ها استفاده می‌کنیم و ظاهرا بسیار بدیهی به نظر می‌رسند؛ در صورتی که این‌گونه نیست! مفاهیمی مثل جرم لختی، انرژی، فضا، بی‌نهایت و … . همچنین در این پادکست عباس کریمی به این پرسش پاسخ می‌دهد که آیا قوانین فیزیک کشف و یا اختراع شده‌اند و پس از آن امید مومن‌زاده به این سوال در مورد ریاضیات می‌پردازد.
این پادکست یک برداشت کاملا آزاد از یکی از برنامه‌های World Science U است. آهنگ پخش شده در ابتدا و انتهای این پادکست برگفته شده از وب سایت symphonyofscience.com هستند. شما می‌توانیدسایر موزیک‌های پخش شده در این پادکست را از سایت jamendo.com رایگان و آزاد تهیه کنید.
با تشکر از همه‌ی شما. امیدواریم که از شنیدن این پادکست لذت ببرید 🙂